Zatoki szczękowe – jak leczyć zębopochodne zapalenie zatok

Zatoki szczękowe, będące największymi spośród zatok przynosowych, odgrywają istotną rolę w naszym układzie oddechowym. Ich bliskość do korzeni zębów trzonowych i przedtrzonowych sprawia, że są one szczególnie podatne na infekcje pochodzenia stomatologicznego. Zębopochodne zapalenie zatok szczękowych to stan zapalny wynikający z problemów stomatologicznych, takich jak próchnica, ropnie okołozębowe czy powikłania po leczeniu kanałowym. Nieleczone, może prowadzić do poważnych komplikacji, które wymagają interwencji medycznej. Jak mu zapobiegać i jak je leczyć?

Czym jest zębopochodne zapalenie zatok szczękowych?

Zębopochodne zapalenie zatok szczękowych, znane również jako odontogenne zapalenie zatok szczękowych, jest stanem zapalnym zatoki szczękowej spowodowanym problemami stomatologicznymi. Zatoka szczękowa jest jedną z czterech par zatok przynosowych, które znajdują się w kościach szczęki po obu stronach nosa.

W przypadku zębopochodnego zapalenia, infekcja lub stan zapalny zęba lub tkanek przyzębia przenosi się na zatokę szczękową. Zatoki te są największe spośród zatok przynosowych i mają swoje ujście w jamie nosowej. Ich wewnętrzne powierzchnie wyścieła nabłonek oddechowy pokryty rzęskami, które pomagają usuwać zanieczyszczenia wyłapane w śluzie. W przypadku obrzęku błony śluzowej, ujścia zatok mogą się zamknąć, prowadząc do gromadzenia się wydzieliny wewnątrz zatok.

Zatoki szczękowe znajdują się powyżej korzeni zębów przedtrzonowych i trzonowych szczęki. Wierzchołki tych korzeni oddzielone są od światła zatoki warstwą kości oraz błoną śluzową. Bliskość zębów sprawia, że problemy stomatologiczne mogą prowadzić do zapalenia zatok szczękowych. Nieleczona przewlekła próchnica, ropnie okołozębowe, martwe zęby czy powikłania po nieprawidłowym wyrwaniu zęba lub leczeniu kanałowym mogą być przyczyną tego stanu. Na przykład, jeśli podczas zabiegu usunięcia zęba brakowało odpowiedniej higieny, bakterie mogą się gromadzić i prowadzić do zapalenia zatoki. Podobnie, podczas leczenia kanałowego, stomatolog może przypadkowo przebić się do zatoki, co również może prowadzić do infekcji.

To bliskie sąsiedztwo zębów i zatok sprawia, że dbałość o higienę jamy ustnej oraz regularne wizyty u dentysty są kluczowe dla zapobiegania tym problemom. W przypadku wystąpienia objawów, takich jak ból zatok, obrzęk twarzy czy wydzielina z nosa, należy skonsultować się zarówno z dentystą, jak i laryngologiem, aby skutecznie zdiagnozować i leczyć przyczynę zapalenia.

Przyczyny zębopochodnego zapalenia zatok szczękowych?

Przyczyny zębopochodnego zapalenia zatok szczękowych mogą być różnorodne i zwykle są związane z problemami stomatologicznymi. Oto najważniejsze z nich:

• Przewlekła próchnica – nieleczona próchnica zębów, zwłaszcza zębów trzonowych i przedtrzonowych, może prowadzić do infekcji, która może rozprzestrzeniać się na zatoki szczękowe.
• Ropnie około zębowe – infekcje w okolicy korzeni zębów mogą tworzyć ropnie, które mogą przedostać się do zatok szczękowych, powodując stan zapalny.
• Martwe zęby – zęby, które są martwe z powodu urazu lub zaawansowanej próchnicy, mogą stać się źródłem infekcji, która może rozprzestrzenić się na zatoki.
• Powikłania po leczeniu kanałowym – podczas leczenia kanałowego, jeśli stomatolog przebił się do zatoki szczękowej, może to prowadzić do infekcji. Niedokładne czyszczenie kanałów zębowych może również pozostawić bakterie, które mogą przedostać się do zatoki.
• Powikłania po ekstrakcji zęba – po usunięciu zęba, zwłaszcza zębów trzonowych i przedtrzonowych, które znajdują się blisko zatok szczękowych, może dojść do zakażenia, jeśli nie zostaną zachowane odpowiednie standardy higieny podczas zabiegu.
• Perforacja zatoki podczas zabiegu stomatologicznego – w trakcie zabiegów chirurgicznych w obrębie jamy ustnej, takich jak usuwanie zębów lub umieszczanie implantów, może dojść do przypadkowego uszkodzenia ściany zatoki, co może prowadzić do infekcji.
• Choroby przyzębia – zaawansowane choroby przyzębia mogą prowadzić do zaniku kości, co może umożliwić bakteriom dostęp do zatok szczękowych i wywołać stan zapalny.
• Niewłaściwe wypełnienia lub korony – niewłaściwe wykonanie wypełnień lub koron zębowych, które prowadzą do mikrourazów lub nieszczelności, może stać się źródłem infekcji.

Rozpoznanie zębopochodnego zapalenia zatok szczękowych wymaga współpracy między dentystą a laryngologiem, aby skutecznie zidentyfikować i leczyć przyczynę infekcji.

Objawy zębopochodnego zapalenia zatok szczękowych?

Objawy zębopochodnego zapalenia zatok szczękowych mogą być różnorodne i często obejmują zarówno objawy związane z zatokami, jak i zębami, dlatego trudno je rozpoznać. Na co zwrócić uwagę:

• Ból w okolicy zatoki szczękowej – ból może być tępy, pulsujący lub ostry. Najczęściej odczuwany jest w okolicy policzka, nosa lub nad górnymi zębami. Może nasilać się przy pochylaniu głowy do przodu, podczas kaszlu czy kichania. Ból zazwyczaj jest jednostronny (dotyczy jednej zatoki), ale może występować obustronnie, szczególnie jeśli infekcja rozprzestrzeniła się na obie zatoki szczękowe.
• Ból zębów – zwłaszcza trzonowych i przedtrzonowych, może być stały lub pojawiać się przy nagryzaniu i żuciu. Często pacjenci odczuwają, że zęby są „wysadzone” z dziąseł. Ból zębów jest związany z zapaleniem zatok, ponieważ korzenie tych zębów są blisko zatoki szczękowej, a infekcja może przenikać między nimi.
• Obrzęk twarzy – najczęściej dotyczy policzka, po stronie dotkniętej zapaleniem zatoki. Może być widoczny i odczuwalny jako napięcie skóry i tkanki podskórnej. Obrzęk jest wynikiem nagromadzenia płynów i reakcji zapalnej w obrębie zatoki i sąsiadujących tkanek.
• Wydzielina z nosa – wydzielina może być gęsta, żółta lub zielona, często o nieprzyjemnym zapachu. Może zawierać ślady krwi. Wydzielina zazwyczaj pochodzi z jednej dziurki nosa, po stronie dotkniętej zapaleniem zatoki. W przypadku obustronnego zapalenia może pochodzić z obu dziurek.
• Zatkanie nosa – pacjenci odczuwają zatkany nos, co utrudnia oddychanie przez nos i zmusza do oddychania przez usta. Obrzęk błony śluzowej zatok i nosa prowadzi do zamknięcia ujść zatok, co powoduje gromadzenie się wydzieliny i zatkanie nosa.
• Gorączka i ogólne złe samopoczucie – gorączka, dreszcze, osłabienie i uczucie zmęczenia są typowe dla poważniejszych infekcji. Mogą wskazywać na rozprzestrzenienie się infekcji na inne obszary ciała. Wysoka gorączka sugeruje aktywny proces zapalny i wymaga pilnej interwencji medycznej.
• Ból głowy – ból głowy może być odczuwany w okolicy czoła, skroni, a czasami rozprzestrzenia się na całą głowę. Nasilenie bólu często wzrasta przy pochylaniu się. Ból głowy jest wynikiem wzrostu ciśnienia wewnątrz zatok szczękowych i reakcji zapalnej w ich obrębie.
• Nieprzyjemny smak w ustach – pacjenci mogą odczuwać metaliczny, zgniły lub gorzki smak w ustach, co jest wynikiem obecności ropy i bakterii w jamie ustnej i nosowej. Ropa z zakażonej zatoki może przedostawać się do ust przez przetoki lub bezpośrednio przez nosogardło.
• Trudności w otwieraniu ust – pacjenci mogą odczuwać ból i napięcie mięśni żuchwy, co utrudnia otwieranie ust. Jest to znane jako trismus. Trismus może być spowodowany rozprzestrzenieniem się infekcji do mięśni żuchwy lub tkanek otaczających zęby.
• Zwiększona wrażliwość na zimno i ciepło – zęby mogą stać się bardziej wrażliwe na zmiany temperatury, co objawia się bólem przy spożywaniu gorących lub zimnych napojów i potraw. Zwiększona wrażliwość może być wynikiem stanu zapalnego i uszkodzenia tkanek otaczających zęby oraz korzeni zębów.

Leczenie zatok szczękowych

Leczenie zębopochodnego zapalenia zatok szczękowych wymaga podejścia wielodyscyplinarnego, obejmującego zarówno leczenie stomatologiczne, jak i otolaryngologiczne.

Krok 1: Leczenie stomatologiczne

Ma na celu usunięcie źródła infekcji. Może obejmować leczenie kanałowe (endodontyczne), w  przypadku infekcji miazgi zęba, może być konieczne w celu usunięcia zakażonej tkanki i zabezpieczenia zęba. Jeśli ząb jest poważnie uszkodzony lub martwy, może być konieczne jego usunięcie, aby wyeliminować źródło infekcji. W przypadku obecności ropnia okołozębowego, konieczny może być drenaż ropy, aby zmniejszyć ciśnienie i ból oraz przyspieszyć proces gojenia.

Krok 2: Leczenie otolaryngologiczne

W przypadku bakteryjnego zapalenia zatok, stosuje się antybiotyki, aby zwalczyć infekcję. Leki przeciwzapalne mogą być stosowane w celu zmniejszenia stanu zapalnego i obrzęku błony śluzowej zatok. W celu złagodzenia bólu, można stosować niesteroidowe leki przeciwzapalne (NSAID) lub inne środki przeciwbólowe.

Krok 3. Zabiegi chirurgiczne

W przypadkach przewlekłego lub ciężkiego zapalenia zatok, może być konieczna operacja endoskopowa w celu usunięcia zakażonej tkanki, poprawy drenażu zatok i przywrócenia ich prawidłowej funkcji. W niektórych przypadkach może być konieczne przeprowadzenie drenażu zatok, aby usunąć nagromadzoną wydzielinę i ropę.

Krok 4. Leczenie wspomagające

Regularne płukanie nosa roztworem soli fizjologicznej może pomóc w usuwaniu wydzieliny, zmniejszeniu obrzęku i poprawie drenażu zatok.

Nawilżenie powietrza w pomieszczeniach może pomóc w utrzymaniu wilgotności błony śluzowej i zapobieganiu jej wysuszaniu.

Krok 5. Profilaktyka

Regularne kontrole stomatologiczne mogą pomóc w wykrywaniu i leczeniu problemów z zębami zanim staną się poważne. Regularne leczenie i kontrola chorób dziąseł mogą zapobiec infekcjom.

Możliwe powikłania

Zębopochodne zapalenie zatok szczękowych, jeśli nie jest odpowiednio leczone, może prowadzić do różnych powikłań, które mogą wpływać zarówno na zdrowie ogólne, jak i jakość życia pacjenta.

Przewlekłe zapalenie zatok

Nieleczone ostre zapalenie zatok szczękowych może przejść w stan przewlekły, charakteryzujący się nawracającymi objawami, takimi jak ból, zatkanie nosa, wydzielina z nosa i przewlekły ból głowy.

Rozprzestrzenienie infekcji

Infekcja może rozprzestrzenić się z zatok szczękowych na inne zatoki przynosowe, powodując zapalenie zatok czołowych, sitowych czy klinowych. Może również przejść na okoliczne tkanki twarzy i szyi.

Ropień oczodołu

Infekcja może rozprzestrzenić się do oczodołu, powodując ropień. Objawia się to bólem oka, obrzękiem powieki, ograniczeniem ruchomości gałki ocznej i podwójnym widzeniem.

Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych

W rzadkich przypadkach infekcja może przedostać się do opon mózgowo-rdzeniowych, prowadząc do ich zapalenia. Objawia się to silnym bólem głowy, sztywnością karku, gorączką i zaburzeniami świadomości.

Sepsa

Uogólniona reakcja zapalna organizmu na infekcję, która może prowadzić do niewydolności wielonarządowej. Objawia się wysoką gorączką, spadkiem ciśnienia krwi, przyspieszonym tętnem i oddechem.

Martwica kości

Infekcja może prowadzić do martwicy kości szczęki, znanej jako osteomyelitis. Objawia się to przewlekłym bólem, obrzękiem i przetokami ropnymi.

Utrata zębów

Przewlekłe zapalenie zatok może prowadzić do zaniku kości i uszkodzenia struktury zębów, co w efekcie może skutkować ich utratą.

Przewlekły ból twarzy

Przewlekłe zapalenie może prowadzić do długotrwałego bólu twarzy, który może być trudny do leczenia.

Zębopochodne zapalenie zatok szczękowych to poważne schorzenie, które może znacząco wpłynąć na jakość życia pacjenta. Jego przyczyny często związane są z problemami stomatologicznymi, co podkreśla konieczność regularnej higieny jamy ustnej oraz profilaktycznych wizyt u dentysty. Objawy, takie jak ból w okolicy zatok, obrzęk twarzy, ból zębów i wydzielina z nosa, powinny skłonić do szybkiej konsultacji medycznej. Skuteczne leczenie wymaga współpracy między stomatologiem a otolaryngologiem, aby usunąć źródło infekcji i przywrócić zdrowie zatokom. Dzięki właściwej diagnostyce i kompleksowemu podejściu terapeutycznemu możliwe jest uniknięcie powikłań i zapewnienie pełnego powrotu do zdrowia.

Czytaj inne teksty na naszym blogu:

• Periodontologia – czym jest i jak może pomóc?
• Kiedy należy wymienić plombę?
• Czy implanty zębów trzeba wymieniać?
• Implanty zębów z drukarki 3D – polscy naukowcy o krok od przełomu w stomatologii
• Zatoki szczękowe – jak leczyć zębopochodne zapalenie zatok